روانشناسی خانواده
فهرست مطلب
روانشناسی خانواده
خانواده در واقع ابتداییترین نهاد اجتماعی به شمار میرود که شالوده حیات اجتماعی محسوب میشود و فارغ از مسئولیت تکثیر نسل و فرزندپروری وظایف بسیاری چون؛ تولید اقتصادی، فرهنگ پذیر نمودن اشخاص را برعهدهی خود دارد. از این جهت خانواده عامل واسطهای میباشد که پیش از ارتباط مستقیم شخص با مجموعهها، نهادها، اجتماع نقش حیاتی در انتقال هنجارهای اجتماعی او دارد. خانواده از جمله موضوعاتی است که در علم روانشناسی توجه شایانی بدان شده است. مدّتها میباشد دانشمندان و اندیشمندان در ارتباط با مسائل خانواده و راههای داشتن زندگی خانوادگی بهتر و مطلوبتر تحقیق مینمایند. حال مجموعه این تحقیقات شاخهای به اسم روانشناسی خانواده را شکل داده است. از جانبی دیگر با استناد به این موضوع که خانواده با نظام پایگاهی جامعه در ارتباط است، شرایط فرد نیز تا به حدودی مبتنی بر شرایط اجتماعی خانواده وی خواهد بود. اگر که شما مایل هستید با این موضوع که روانشناسی خانواده چیست؟ آشنا شوید، با ما تا پایان این نوشتار از خود همراه باشید.
خانواده اصلیترین و پایهترین واحد اجتماعی محسوب میشود!
روانشناسی خانواده
بله، در واقع خانواده به یک واحد اجتماعی کوچک اطلاق میشود که اساس و پایه آن زندگی زناشویی میباشد که با ازدواج اشخاص با همدیگر رابطههای فامیلی برقرار خواهد شد. درون خانواده، با به دنیا آمدن فرزندان، مسئولیت آموزش و تربیت و نیازهای اقتصادی آنها برطرف خواهد شد. خانواده تحت عنوان نهاد واسطهای خواهد بود که جایگاه انتقال هنجارهای اجتماعی را به فرزندان برعهدهی خود خواهد داشت. این مسئولیت پیش از وجود کودک به درون جامعه و ارتباط او با نهادها، گروهها، اجتماع گوناگون شکل میگیرد! این خانواده خواهد بود که موقعیت اجتماعی شخص را مشخص خواهد کرد. از این جهت موقعیت خانواده در شرایط و موقعیت فرد اثرات چشمگیری را برجای خواهد گذاشت.
ابعاد گوناگون علم روانشناسی خانواده چیست؟
بنابر روانشناسی خانواده، نهادی که جهات و جنبههای گوناگون را شامل میشود، خانواده است و حاوی پیچیدگیهایی میباشد که میبایست مورد مطالعه واقع شود. چرا که افراد این خانواده بر رفتار همدیگر اثر خواهند گذاشت. حال اگر که به این مسئله توجه نشود منجر خواهد شد که اختلالات بسیاری رقم بخورد. روانشناسی خانواده تلاش میکند ابعاد و زوایای گوناگون خانوادهها را بررسی کرده سپس تحلیل نماید تا ریشه خانواده محفوظ ماند.
علوم مرتبط با علم روانشناسی خانواده چیست؟
- علوم روانشناسی رشد.
- علوم روانشناسی تربیتی.
- علوم روانشناسی فراگیری.
چهار نمونه از کاربرد بسیار مهم روانشناسی خانواده چیست؟
- توجه به معضلات و مشکلات و مسائل موجود در خانواده.
- عرضه راهکارهای مناسب به منظور حل چالشهای خانواده.
- توجه و افزایش بهــداشت و سلامت روانی جامعه و خانواده.
- بیشتر کردن کیفیت روابط خانوادگی و عرضه راهحلهای آن.
روانشناس خانواده اغلب با افراد و زوجها، خانوادهها و سیستمهای جامعه در ارتباط خواهد بود. آنها مشکلات سلامت روانی، آسیبشناسی اشخاص جامعه و خانوادهها، روابط متقابل آنها را مورد وارسی قرار میدهند. پس از بررسیها خواهد بود که در راستای درمان آن گام میگذارند. حال روانشناس خانواده تلاش میکند مشکلات خانوادگی، مسائل تربیتی فرزندان، استرس و فشار خانواده، مشکلات رفتاری نوجوانان و کودکان، مشکلات ارتباطی موجود بین افراد دیگر را مورد وارسی قرار دهد. همچنین برای رفع و رجوع آنها هم تلاش میکند بهترین راهحلها و اندیشههای درمانی را عرضه نماید.
مقدار اهمیت روانشناختی خانواده
حائز اهمیتترین عامل اجتماعی گردیدن در زندگی هر آدمی، تجربههای دوران کودکی او در محیط خانواده میباشد. فضای خانواده مملو از مهر و محبت و عشق، فداکاری و ایثار، صمیمیت و نزدیکی و در عین حال پرشده از حسادت و رشک، خشم و هیاهو و نفرت، میباشد. کودکان در فرآیند اجتماعی گردیدن اینچنین عواطف و احساسات را در کنار پدر و مادر و خواهرانش و برادرانش تجربه مینمایند. اعضای یک خانواده بدان قدر به همدیگر وابسته میباشند که هر گونه مشکل یا چالش یکی از اعضای خانواده به گونهای مستقیم و یا غیرمستقیم بر زندگی دیگر اعضای آن هم اثر خواهد گذاشت. از سویی دیگر خانواده به دلیل همین نفوذ و اثرات بر اشخاص، گاهاً تحت عنوان شیوهای به منظور درمان اختلالات مورد استفاده قرار میگیرند. روانشناسان بالینی و مشاوران خانواده، گاهاً چنین ترجیح میدهند در درمان یکی از اعضای خانواده، دیگر اعضای خانواده را هم از نزدیک دیدن نمایند.
مطالعات منوط بر خانواده کدام است؟
بله، مطالعات در این زمینه میتواند جنبههای گوناگونی را در دل خود جای بدهد. از جمله این حوزهها را ما میتوانیم در؛ ازدواج، تشکیل خانواده، ارتباطات زناشویی، روابط میان والدین، فرزندان، اختلالات خانوادگی، طلاق و جدایی زوجین و… خلاصه نماییم. هرکدام از این حیطهها ابعاد و جهات گستردهای را در برمیگیرد؛
- تفاوت و تمایزهای فرهنگی
تعریف و نگرشی که از خانواده در یک اجتماع به چشم میخورد با جامعههای دیگر تمایز بسیار و در برخی از شرایط بنیادی دارد. نوع و روش ازدواج، ارتباط زناشویی، حالت فرزندپروری و.. در فرهنگ و هنر شرقی به خصوص در ایران اسلامی با فرهنگهای غربی تفاوت اساسی دارد. علاوه بر اینها درون هریک از کشورها خرده فرهنگهای مختلفی هم به چشم میخورد که روشها و سنتهای مختص به خود را شامل میشود. با استناد به این حقیقت مبحث خانواده بدون توجه به سنت و فرهنگهای جامعه از اعتبار کافی برخوردار نخواهد بود.
- تفاوت و تمایزهای زمانی
خانواده در واقع یک نهاد پویا میباشد. تعریف و دیدگاهی که هماکنون نسبت به خانواده وجود دارد با دیدگاههای نیم قرن پیش تفاوتهای شایانی دارد و قطعاً در طول سالهای آتی نیز دچار تغییر و تحولات خواهد گردید. از این جهت تعمیم نتایج حاصل از مطالعات انجام شده دیروز به خانوادههای کنونی و همچنین نتایج حاصل از امروز به روزهای آتی کار اشتباهی خواهد بود. نهایتاً برنامهریزی اشتباه را برای شما رقم خواهد زد. این مطالعات در واقع میباید همراه با تحولات خانوادهها در طول زمان، دگرگون شوند تا نتیجه کارآمد و مؤثر عرضه نمایند.
- چند وجهی بودن مسئله
خانواده در واقع یک نهاد چند وجهی میباشد که ارتباط درون آن از پیچیدگی مخصوصی بهرهمند است که در مطالعات خانواده لازم است مدّنظر قرار بگیرد. این بدان معنا و مفهوم است که اشخاص خانواده اثرات متقابلی را بر رفتار همدیگر خواهند داشت و جدا نمودن و یا توجه نکردن به این اثرات منجر به کاهش اعتبار یا بیاعتباری نتایج حاصل از مطالعات خواهد شد.
کاربرد روانشناسی خانواده چیست؟
روانشناسی خانواده با بهرهگیری از تحقیقات دیگر حیطههای روانشناسی و نیز تحقیقات منوط بر خانواده به وارسی موانع و چالشهای منوط بر خانواده چون مشکلات ازدواج و زمان نامزدی، اختلافات زناشویی، دلیل این اختلافات و طریقهی تعامل زناشویی، طریقهی تعامل و ارتباط با فرزندان خود و… مبادرت میورزد. گویا میخواهد اینگونه به منظور بهبود روابط خانوادگی تلاش کرده و راهکارهایی را برای آن ارائه دارد.
روانشناسی خانواده درمانی به چه معناست؟
روانشناسی خانواده درمانی و یا مشاوره خانواده گونهای از درمان میباشد که برای استفاده جهت موضوعات خاصی طراحی گردیده است. بله، این علم در واقع سلامت و عملکرد خانواده را تحت تأثیر خود واقع مینماید! میتواند در راستای کمک به خانواده در طی یک بازهی طاقت فرسا، یک گذار حاد، یا مسائلی در سلامتی مغزی و رفتاری در اعضای خانواده، مورد بهرهگیری واقع شود. خانواده درمانی، مشکلات اشخاص را در حیطههای واحدی بزرگتر از خانواده دیده و جویا میشود. فرضیات چنین درمانی، این میباشد که مشکلات بدون درک روندهای گروه، نمیتوانند به گونهای موفقیت آمیز شناخته شده و برطرف بشوند. شیوهای که خانواده بدان عمل مینماید، طریقهی شکلگیری چالشهایی که مراجعه کنندگان با آن مواجه میشوند را تحت تأثیر خود واقع مینماید. این موضوع که به چه شکل فرد به واسطهی اعضای خانواده خود مورد تشویق و ترغیب واقع میشود یا توان عمل را از وی سلب مینماید، تمامی اینها در زیر سایهی خانواده رخ میدهد.
روانشناسی خانواده درمانی میتواند تمرینها و تکنیکهایی از شناخت درمانی، فرد درمانی و رفتار درمانی، یا سایر انواع درمان فردی باشد. همچنین دیگر نمونههای درمان، تکنیکهای مورد استفاده کاملاً مبتنی بر چالشها و مشکلاتی میباشد که مراجعان با آن روبهرو میباشند. مشکلات رفتاری و احساسی موجود در بطن کودکان ادله مشکلاتی برای مراجعه به درمانگران خانواده میباشد. مشکلات یک کودک در خلأ جای نمیگیرد. این مشکلات ریشه در خانواده او دارند و احتمالاً نیاز خواهد بود که درون خانواده بررسی شوند.
رایجترین انواع خانواده درمانی را بشناسید!
- باونین
این قبیل از خانواده درمانیها برای موقعیتی که در آن افراد چنین نمیخواهند و یا اصلاً نمیتوانند سایر اعضای خانواده را در درمان خود درگیر نمایند، مناسب خواهد بود. درمان باونین بنابر دو مفهوم عمده شکل میگیرد. مثلثبندی ها و تمایز!
_ مثلثبندی
تمایل طبیعی از جانب اشخاص در راستای برونریزی و خالی نمودن احساسات و عواطف با سخن گفتن با شخص ثالث است.
_ تمایز
فراگیری به منظور عکسالعمل اندکتر احساساتی در روابط خانوادگی میباشد.
- ساختاری
درمان خانواده ساختاری بر تعدیل و قوت سیستم خانواده به منظور تضمین این موضوع که پدر و مادر در کنترل میباشند و این موضوع که هردوی آنها و فرزندان مرزهای مناسبی را در زندگی دارند، تمرکز دارد. در این قبیل از درمانها درمانگر در راستای مشاهده، فراگیری و ارتقای توانایی و قدرت آنها به منظور کمک به تقویت و رشد ارتباط خانواده، بدانها ملحق میشود.
- استراتژیک
در این نوع از روانشناسی خانواده درمانی خلاصه وارتر و مستقیمتر از سایر انواع درمانها عمل میشود که در آن درمانگر تکالیفی را برای خانواده در نظر خواهد گرفت. این تکالیف در راستای تغییر شیوهای است که اعضای آن خانواده تعامل داشته، ارزیابی نموده و ارتباطات برقرار و تصمیمگیری میکنند.
درمانگر در این قبیل از درمانها به عنوان یک مقام قدرت وارد عمل خواهد شد که به سایر اعضای خانواده امکان دارد چنین توانی برای ارتباط مؤثر ندارند، اجازه بدهد تا به گونهای تأثیرگذار ارتباط برقرار نماید.
هدف از روانشناسی خانواده درمانی چه میباشد؟
در راستای کمک به خانواده که بتواند با یکدیگر مشارکت نمایند تا زندگی خانوادگی سالمتر و بهتری را پشت سر بگذارند. بله، بدین هنگام خواهد بود که درمانگر خانواده به اعضای خانواده کمک خواهد کرد تا ارتباطات خود را بهبود بخشند، مشکلات و مسائل خانوادگی خود را برطرف کنند تا موقعیت خاص خانوادگی را بهتر و بیشتر درک نموده و مدیریت نمایند. اینگونه خواهد بود که یک محیط خانگی با کارکرد بهتری را رقم خواهند زد. به گونهای وسیعتر و گستردهتر هدف خانواده درمانی در مشکلات ارائه گردیده به واسطهی مراجعان خلاصه میشود. به عنوان نمونه اهداف بنابر سناریوهای ذیل متفاوت خواهد بود؛
- برخی از مشکلات ناشی از شکافهای نسلی رقم میخورند. همانند زمانی که والدین خانه را با پدربزرگ و مادربزرگ شریک میشوند. طی این مورد هدف بهبود تعاملات و کمک به اعضای خانواده خواهد بود تا حد و مرزهای سالم میان روابط مختلف وجود داشته باشد.
- چالشها و مسائل بیمار چنین به نظر میآید که با دیگر اعضای خانواده ارتباط دارد. طی مواردی که مشکلات و مسائل عمیقاً ریشه در مشکلاتی با سایر اعضای خانواده دارد، هدف وارسی هریک از چالشها و برطرف نمودن آنها و کاهش اثرات برجای مانده از آن خواهد بود.
- خانوادههایی که ترکیبی میباشند. خانوادهای که ترکیبی است میتوانند از برخی مشکلات بنابر شرایط خود رنج برده و اذیت شوند. همانند وجود ناپدری در خانواده! در این قبیل از روانشناسی خانواده درمانی هدف اصلی افزایش درک در خانواده است. به گونهای که با این عمل ارتباطات سالم در بین اعضای خانواده را تسهیل و تسریع بخشد.
برخی از مهمترین مزایای برجای مانده از خانواده درمانی
این رویکرد جامعتر به درمان چالشهای داخل یک خانواده میپردازد و در بسیاری از مواقع هم به موفقیت دست پیدا میکند. در موضوع خانواده درمانی خانوادهها میتوانند برروی مشکلات خود با راهنمایی متخصص سلامت ذهنی در یک محیط امن و کنترل شده و با وجود نظارت عمل نمایند. برخی از مهمترین مزایای روانشناسی خانواده درمانی عبارت است از؛
- برقراری همدلی عمیقتر و بیشتر.
- برطرف نمودن موضوع بهبود یافته.
- ایجاد ارتباط و تعاملات بهبود پیدا کرده.
- درک و فهم بهتر از مرزهای سالم و فرآیندهای خانوادگی.
- نزاع و مشاجرات کم شده و توانایی در مدیریت خشم بهتر خواهد شد.
در واقع روانشناسی خانواده درمانی میتواند ارتباطات یک خانواده را به واسطهی عوامل ذیل بهبود ببخشد.
- میان اعضای خانواده صداقت را رقم میزند.
- اعتماد را در بین اعضای خانواده افزایش میدهد.
- یک فضای خانوادگی حمایتی و تشویقی ایجاد مینماید.
- پس از یک چالش اعضای خانواده را در کنار یکدیگر جمع میکند.
- منبع استرسها و تنشها و اضطرابها در خانواده را کم خواهد کرد.
- به تک به تک اعضای خانواده کمک خواهد کرد که همدیگر را ببخشند.
- هرکدام از عضوهای خانواده را با تمرکز برروی او به محیط گرم خانواده بازمیگرداند.
با بهبود هریک از موارد نامبرده شده پتانسیل موفقیت و شادکامی در غلبه و یا شناسایی مشکلات خانوادگی افزایش خواهد یافت. در واقع در روانشناسی خانواده درمانی تمرکز بر روی فراهم نمودن ابزاری برای هریک از اعضا در راستای تسهیل درمان و اثربخشی خواهد بود.
دیدگاهتان را بنویسید